آناتومی و عملکرد مری ، دلایل درد، بیماریها و مشکلات آن

 نقش مری (لوله گوارش) انتقال غذا از دهان به معده است. انقباضات هماهنگ (حرکات دوده‌ای) مری، هر لقمه را به پیش می‌راند. مری معمولاً بین دفعات بلع، منقبض نیست. بنا بر دلایلی، عملکرد صحیح این بخش از بدن متوقف شده و فرد مبتلا به برخی از مشکلات و بیماری‌های مری می‌شود.

مری چیست؟

مری یک لوله عضلانی است که گلو (حلق) را به معده متصل می‌کند. طول مری حدود ۸ اینچ (۲۰ سانتی‌متر) است و توسط بافت صورتی رنگ و مرطوبی به نام مخاط پوشیده شده است. مری از پشت نای و قلب و در جلوی ستون فقرات امتداد دارد. مری درست قبل از ورود به معده، از درون دیافراگم عبور می‌کند.

اسفنکتر فوقانی مری (UES) یک دسته از عضلات واقع در بالای مری است. عضلات UES تحت کنترل آگاهانه هستند و در هنگام تنفس، غذا خوردن، آروغ زدن و استفراغ عمل می‌کنند. این عضلات مانع فرو رفتن غذا و ترشحات در نای می‌شوند.

اسفنکتر تحتانی مری (LES) دسته‌ای از عضلات انتهایی مری است که در محل اتصال به معده قرار دارد. وقتی که عضلات LES بسته است، مانع برگشت اسید و محتویات معده به عقب می‌شود. عضلات LES تحت کنترل ارادی نیستند.

علائم و نشانه‌های اختلالات مری

دو علامت شایع اختلالات مری عبارتند از:

اختلال بلع

اختلال بلع به معنای مشکلات بلعیدن غذاست. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که عضلات زبان و گردن که لقمه را به داخل مری جلو می‌رانند، به دلیل سکته مغزی یا یک بیماری مؤثر بر اعصاب یا عضلات، به درستی عمل نمی‌کنند. همچنین مواد غذایی ممکن است در داخل مری گیر کند، زیرا اسفنکتر تحتانی مری آنقدر ریلکس نیست که به مواد غذایی اجازه دهد وارد معده شوند (اختلال موسوم به آشالازی – پایین را ببینید) و یا اینکه انقباضات مری ناهماهنگ است. (اختلال موسوم به اسپاسم مری).

اختلال بلع می‌تواند باعث برگشت مواد غذایی مری شود. علائم آن عبارتند از:

• استفراغ
• احساس گیر کردن چیزی در مری
• احساس درد

درد قفسه سینه

گاهی اوقات افراد دردی را در قفسه سینه خود احساس می‌کنند که مانند سوزش سر دل نیست و ممکن است با درد قلب اشتباه گرفته شود. در بسیاری از افراد مبتلا به این نوع درد که هیچ‌گونه بیماری قلبی ندارند، درد آنها ناشی از انقباضات اسپاستیک مری، یا افزایش حساسیت اعصاب در مری و یا ترکیبی از اسپاسم عضله و افزایش حساسیت است.

عوارض و مشکلات مری

سوزش سر دل: اگر عضلات اسفنکتر تحتانی مری به طور کامل بسته نشوند، به محتویات اسیدی معده اجازه می‌دهد تا به درون مری بازگردند. (ریفلاکس). این وضعیت می‌تواند موجب سوزش معده، سرفه یا گرفتگی صدا شود و یا اینکه هیچ علامتی را ایجاد نکند.

• بیماری ریفلاکس معده (GERD): هنگامی که ریفلاکس مرتباً رخ می‌دهد و یا آزار دهنده است، بیماری ریفلاکس معده (GERD) نامیده می‌شود.
• التهاب مری (ازوفاژیت): ازوفاژیت می‌تواند به دلیل التهاب (ناشی از ریفلاکس یا پرتودرمانی) یا عفونت رخ دهد.
• مری بارت: ریفلاکس مکرر اسید معده، مری را تحریک کرده و ممکن است باعث تغییرات ساختاری در بخش انتهایی آن شود. به ندرت مری برت به سرطان مری تبدیل خواهد شد.
• زخم مری: زخم مری در واقع فرسایش منطقه‌ای از جدار مری است که اغلب توسط رفلاکس مزمن ایجاد می‌شود.
• گرفتگی و تنگی مری: به دلیل التهاب مزمن ناشی از ریفلاکس، مری باریک‌تر می‌شود.
• آشالازی (اختلال حرکتی مری): یک بیماری نادر است که در آن اسفنکتر تحتانی مری به اندازه کافی ریلکس نمی‌شود. مشکلات بلع و برگشت غذا از علائم آن هستند.
• سرطان مری: سرطان مری، یک سرطان جدی اما غیرمعمول است. عوامل خطر سرطان مری شامل سیگار کشیدن، مصرف الکل زیاد و رفلاکس مزمن است.
• سندروم مالوری ویس: استفراغ یا عوق زدن موجب پارگی در جدار مری می‌شود. خونریزی مری به داخل معده، غالباً با استفراغ خون همراه است.
• واریس مری: در افراد مبتلا به سیروز، رگ‌های مری ممکن است دچار گرفتگی شده و برجسته شوند. این وضعیت واریس مری نامیده می‌شود. این رگ‌ها مستعد خونریزی و نیز مهلک هستند.
• حلقه‌ مری (شاتسکی رینگ): تجمع خوش خیم بافت در حلقه انتهای مری، عارضه شایعی است که معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است موجب مشکلات بلع گردد.
• پره‌های مری: تجمع بافت (شبیه به حلقه مری) است که معمولاً در قسمت فوقانی مری ایجاد می‌شود. پره‌های مری مانند حلقه مری، معمولاً با هیچ علامتی همراه نیست.
• سندرم پلامر-وینسون: این بیماری شامل کم‌خونی مزمن و فقر آهن، پره‌های مری و مشکلات بلع است. درمان آن شامل جایگزینی آهن و اتساع پره‌های مری است.
• گرفتگی مری: تنگی و گرفتگی مری، علت‌های بسیار متنوعی دارد. تنگی مری ممکن است به حدی برسد که موجب دشواری بلع شود.

 تست‌های تشخیصی مری

• آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش (EGD): در این آزمایش، آندوسکوپ از طریق دهان وارد مری می‌شود. آندوسکوپ به جراح اجازه می‌دهد تا داخل مری، معده و اثنی‌عشر را بررسی و مشاهده کند.
• پایش PH مری: یک پروپ برای کنترل اسیدیته (PH) به مری وارد می‌شود. پایش PH می‌تواند به شناسایی مشکل ریفلاکس کمک کرده و میزان پاسخ به درمان را نشان دهد.
• بلع باریوم: در این آزمایش، بیمار پس از بلعیدن محلول باریم، تحت عکس‌برداری اشعه ایکس مری و معده قرار می‌گیرد. در اکثر موارد، آزمایش بلع باریم برای جستجوی علت مشکلات بلع انجام می‌شود.

 درمان مشکلات مری

• داروهای مسدود کننده H2: هیستامین، انتشار اسید در معده را تحریک می‌کند. نوعی آنتی هیستامین به نام مسدود کننده H2 می‌تواند انتشار اسید را کاهش داده و ریفلاکس و التهاب مری (ازوفاژیت) را بهبود ببخشد.
• داروهای گوارشی (مهارکننده پمپ پروتون): این داروها بسیاری از پمپ‌های تولید کننده اسید در دیواره معده را مهار می‌کنند. کاهش اسید معده می‌تواند علائم ریفلاکس را کاهش دهد و به التیام زخم یا التهاب مری کمک کند.
• جراحی سرطان مری (ازوفاژکتومی): این عمل جراحی مری معمولاً برای برداشتن بخشی از مری مبتلا به سرطان انجام می‌شود.
• اتساع مری (دیلاتاسیون): برای رفع تنگی مری، پره‌ها و یا حلقه‌های مری که موجب مختل شدن عمل بلع می‌شوند، یک بالون مخصوص به داخل مری فرستاده می‌شود و سپس پر باد می‌شود.
• باندهای واریسی مری: در طول آندوسکوپی، باندهای الاستیک در اطراف رگ‌های واریسی مری پیچیده می‌شود. این باندها موجب لخته شدن رگ‌های واریسی شده و احتمال خونریزی را کاهش می‌دهند.
• بیوپسی (نمونه‌برداری): این کار اغلب از طریق یک آندوسکوپ انجام می‌شود. یک قطعه کوچک از مری برداشته شده و در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌‌گیرد.
• آندومیکروسکوپی لیزری کانفوکال: در این روش جدید، میکروسکوپ در داخل بدن بیمار وارد می‌شود و می‌تواند جایگزین بیوپسی گردد.